autorka: Kasia Deptuła
Co to jest placebo? Jak i dlaczego działa?
Procedura placebo i efekt placebo jest szeroko stosowany w medycynie, m.in. w badaniach klinicznych. Odpowiada za wywołanie przekonania u pacjenta, że uzyskał poprawę w wyniku stosowanego “leczenia”. Oprócz tego efekt placebo jest zjawiskiem psychologicznym, w którym przekonania i oczekiwania mogą wpłynąć na aspekt fizyczny. Dowiedz się więcej nt. placebo i jego przeciwstawnego efektu, jakim jest nocebo.
Spis treści
- Czym jest placebo?
- Placebo - kiedy i gdzie się je wykorzystuje?
- Działania niepożądane po placebo
- Jak właściwie działa placebo?
Czym jest placebo?
Placebo to procedura lub substancja pozbawiona aktywności farmakologicznej, stosowana w badaniach klinicznych jako ślepa próba*. Jego rola polega na symulowaniu rzeczywistego leczenia, umożliwiając obiektywne ocenienie skuteczności nowych terapii, a także wykluczenie / eliminację czynników psychologicznych, które mogłyby mieć wpływ na wynik danego testu.
*Ślepa próba to rodzaj metody badawczej, w którym uczestnicy badania nie wiedzą, czy otrzymują faktyczny badany produkt, czy placebo.
Można zatem powiedzieć, że placebo to rodzaj pozorowanej interwencji medycznej, która może przynieść poprawę stanu zdrowia, co jest ściśle związane z postrzeganiem tego procesu przez pacjenta.
Z placebo korzysta się w badaniach klinicznych związanych z wprowadzeniem nowego leku. Jest elementem stosowanym w ramach kontroli. Wykorzystuje się je w III fazie badań klinicznych, której zakres pod względem ilości osób badanych jest szeroki. Oprócz tego przeprowadza się ją w wielu ośrodkach, a do samego badania wykorzystuje się wspomnianą ślepą próbę.
Stosowanie placebo w badaniach klinicznych stało się “złotym standardem”.
Co w praktyce zawiera w swoim “składzie” placebo? Może przyjąć formę zastrzyków z soli fizjologicznej lub kapsułek z cukrem, lub inną obojętną substancją.
W opinii wielu osób homeopatia jest rodzajem placebo. Wynika to z faktu stosowania ogromnych rozcieńczeń rzędu "torebka herbaty na cysternę".
Czy placebo powoduje skutki uboczne?
Placebo może wywołać dwojaki efekt u pacjenta poddanego "pozorowanemu leczeniu”. To:
-
efekt placebo,
-
efekt nocebo.
Efekt placebo wiąże się z poprawą zdrowia po jego zastosowaniu. Występuje on w przypadku następujących objawów i łagodzi je (oczywiście subiektywnie), np.:
-
ból,
-
lęk.
Może gwarantować subiektywną poprawę również w dolegliwościach układu pokarmowego.
Z kolei przeciwnym pojęciem i odwrotnym zjawiskiem jest efekt nocebo i oznacza występowanie u pacjenta działań niepożądanych po zastosowaniu placebo. To najczęściej szereg mało specyficznym objawów, np. bóle i zawroty głowy, problemy żołądkowo-jelitowe etc.
Jak działa placebo/nocebo?
To rodzaj złożonej interakcji na linii umysł-ciało, a także zjawisko psychologiczne.
Kluczową rolę w mechanizmie działania placebo bierze nastawienie pacjenta związane z pozytywnym efektem danego leku. Przeciwieństwo stanowi z kolei nocebo, czyli przewidywanie negatywnych skutków zażycia danej substancji.
Z nastawieniem pacjenta wiąże się złożona reakcja neurobiologiczna, w której zmienia się nasilenie neuroprzekaźnictwa związanego z endorfinami, dopaminą i serotoniną. Istotną częścią mózgu, która odpowiada za kontrolę emocji, planowanie, podejmowanie decyzji jest kora przedczołowa.
Oprócz tego znaczenie dla działania placebo mają następujące czynniki, są to:
-
dotychczas zdobyte doświadczenia związane ze stosowaniem, np. określonej grupy leków lub rodzaju terapii;
-
opinie innych osób, które mogą wpłynąć na rzeczywisty osąd;
-
inne zmiany fizjologiczne, np. modulacja aktywności układu immunologicznego.
Zatem mechanizm placebo jest wielowymiarowy i złożony. Składają się na niego, zarówno czynniki psychologiczne, jak i fizjologiczne.
W krótkim podsumowaniu - zmiany, jakie wywołuje placebo, są subiektywnie dobre lub złe. Mogą się przekładać na objawy towarzyszące danej chorobie, jak i parametrów świadczących o jej występowaniu. Ostatecznie celem jego stosowania jest wsparcie wiarygodności badań klinicznych nowych leków.
Abstrahując od tematów medyczno-farmaceutycznych ☺
Placebo to również znany brytyjski zespół muzyczny, który pod koniec lipca tego roku zawitał do Polski na Łódź Summer Festival. Miałam przyjemność być na ich koncercie.
Placebo na Łódź Summer Festival. Zdjęcia Kasia Deptuła
W swoim repertuarze mają kilka piosenek nawiązujących do leków lub narkotyków. Przykładowo są to:
- “Meds” z fragmentem "Baby did you forget to take your meds?",
- “Special K”, która w angielskiej Wikipedii znalazła się w kategorii “Songs about drugs”.
Z czego korzystałam, pisząc ten artykuł?
- Olszanecki R, Wołkow P, Jawień J, Farmakologia - Mechanizmy, leki, farmakoterapia oparta na faktach, TOM 2, PZWL, Warszawa, 2023, wyd. 1
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513296/
Ostatnie wpisy
Medyczny Akapit we własnej osobie. Copywriterka, farmaceutka, psia mama, miłośniczka post-rocka. Uwielbiam kawę.
— 2024 —
medyczny akapit
zdrowa porcja contentu bez recepty!
email: info@medycznyakapit.com
tel. 792 746 165